نوشیدنی ها، بخش مهمی از نیاز روزانه بدن را به مایعات برای سوخت و ساز مواد تامین می کنند. همانگونه که انتخاب یک نوشیدنی مفید و مغذی تأثیر مطلوبی در سلامت شخص دارد، عدم دقت در انتخاب آن نیز می تواند سلامت را به خطر اندازد.

در ایالات متحده از هر سه کودک، روزانه دو کودک دست کم یک لیوان نوشیدنی حاوی شکر افزوده می نوشند. حدود 30 درصد از این کودکان روزانه دو لیوان یا بیشتر از اینگونه نوشیدنی ها می نوشند.آنها ترجیح می دهند به جای یک لیوان شیر کم چرب، مقدار بسیار بیشتری از انواع نوشابه های گازدار که قیمت پایین تری نیز دارند را انتخاب کنند . این واقعیت نیز اجتناب ناپذیر است که تنوع طعم و مزه نوشابه های گازدار ،اعم از معمولی ، رژیمی با یا بدون کافئین ، انواع کولا و نوشابه های انرژی زا بسیار وسوسه انگیز است.

مقدار کالری نوشیدنی ها بسیار متفاوت است. حجم مصرف روزانه برخی نوشیدنی ها مانند آب میوه های صنعتی و نوشابه های گازدار و کالری به دست آمده از طریق این نوشیدنی ها بالاست. برخی نوشیدنی ها مانند شیر کم چرب یا بدون چربی، دوغ و یا آب میوه تازه (طبیعی) حاوی ریزمغذی های اساسی به همراه کالری هستند. آب و سایر نوشیدنی های غیر شیرین مانند چای و قهوه می توانند مقداری از مایعات مورد نیاز بدن را تامین کنند و حاوی کالری اضافه نیز نیستند. برای محدود کردن مقدار کالری دریافتی و داشتن وزن متعادل و مناسب توصیه می شود آب و سایر نوشیدنی های فاقد کالری یا دارای کالری اندک نوشیده شود.

نوشیدنی های حاوی شکر افزوده:

ترکیب اصلی این نوشیدنی های  شیرین، آب است. در واقع 90 درصد  آب گاز دار دارند. بنابراین، چرا اغلب بچه ها  از نوشیدن این نوشیدنی ها منع می شوند؟ دلیل اصلی این امر آن است که اینگونه نوشابه ها اساسا هیچگونه ماده مغذی برای بدن فراهم نمی کنند. ضمن اینکه حاوی مقادیر زیادی شکر یا شربت ذرت با فروکتوز بالا هستند. به هر حال نوشیدنی های حاوی شکر، باعث چاقی در همه گروه های سنی بویژه کودکان و نوجوانان می شود؛ و یک راهبرد کلیدی برای حفظ وزن مطلوب، محدود ساختن مصرف شکر است.

سایر مواد موجود در نوشابه ها، طعم های دهنده های  مصنوعی و طبیعی هستند. علاوه بر این، اضافه کردن اسیدها مانند اسید سیتریک و اسید فسفریک به نوشابه ها  طعم تندی می دهند و به عنوان نگهدارنده عمل می کنند. بسیاری از این نوشابه ها حاوی کافئین هستند. با آنکه کافئین لزوما زیان آور نیست ولی ماده ای محرک است که می تواند بر هوشیاری و الگوی خواب کودکان تاثیربگذارد. کافئین می تواند سبب هیجان زدگی، عصبانیت و یا گیجی کودکان شود. این ماده می تواند موجب سردرد نیز بشود. متاسفانه در برچسب های غذایی ، مقدار کافئین موجود در نوشابه ذکر نمی شود. البته اگر نوشابه ای فاقد کافئین باشد، در برچسب آن به این موضوع اشاره می شود.

نوشیدنی های رژیمی:

نوشیدنی های رژیمی، نوشیدنی هایی هستند که امروزه در بازار اقصی نقاط جهان ارائه و مورد استقبال عموم به ویژه افراد چاق واقع شده اند. نوشیدنی های رژیمی حاوی شیرین کننده های مصنوعی بوده و در مادران باردار، مبتلایان به بیماری فنیل کتونوری و همچنین افرادی که عادت به مصرف مکرر این نوشیدنی ها دارند، می توانند خطر ساز باشند؛ به شکلی که خطر زایمان زودرس را در خانم های باردار افزایش دهند. از طرف دیگر مصرف نوشابه های گازدار رژیمی نه تنها موجب کاهش وزن نمی شود، بلکه افزایش وزن را نیز به علت تحریک اشتها به دنبال خواهد داشت. مردم اغلب اوقات برای رعایت رژیم لاغری، به اشتباه نوشیدنی های رژیمی مصرف می کنند، یعنی برای کاهش وزن یا جلوگیری از چاقی به جای نوشابه های معمولی، نوشابه های رژیمی می نوشند، در حالی که علت اصلی چاقی، نوع نوشابه نیست، بلکه مقدار و نوع رژیم غذایی افراد است. به عبارت دیگر نمی توان هر نوع و هر مقدار از مواد غذایی را مصرف کرد و ادعا کرد که چون نوشابه رژیمی مصرف می شود، چاقی را به دنبال نخواهد داشت. بنابراین باید توجه داشت که جایگزین کردن نوشابه های رژیمی انتخاب مناسبی برای پیشگیری و کنترل چاقی نیست.

به طور کلی آب بهترین نوشیدنی است و باید بخش اعظم مایعات دریافتی ما را تشکیل دهد. نوشابه ها، شربت ها و آب میوه های صنعتی، شکر بسیار زیاد و ویتامین و املاح معدنی بسیار کمی دارند. به عبارت دیگر مقدار انرژی بالایی داشته و در عین حال، به ندرت حاوی مواد مغذی هستند. چای و قهوه می توانند تامین کننده بخشی از مایعات بدن باشند اما کافئین موجود در آن ها اثر ادرار آور داشته و ممکن است سبب کاهش آب بدن شود. لذا توصیه می شود در موارد کمبود آب بدن و نیاز به نوشیدن مایعات، آب به عنوان بهترین نوشیدنی مصرف شود.

 توصیه های کلی در مصرف مایعات بنا به موقعیت، جنس و وضعیت سلامت افراد عبارتند از:

*  به طور متوسط مصرف 8 لیوان مایعات(ترجیحا آب)در روز برای بالغین توصیه می شود.

*  نیاز روزانه مردان به مایعات حدود یک لیتر بیش از زنان است.

* مادران شیرده حدود 1-75/0 لیتر بیش از سایر زنان نیاز به مصرف مایعات جهت تامین آب مورد نیاز بدن و تولید شیر دارند.

* مصرف مایعات کافی در سنین بالای 55 سال مورد تاکید است. این گروه سنی بیشتر مستعد عدم تعادل آب و الکترولیت در بدن خود به علل مختلف از جمله کاهش احساس تشنگی، کاهش عملکرد قلب و کلیه، کاهش تحرک بدنی و استفاده از داروهای مدر، ملین و سایر داروها هستند.

* در خانم های باردار به قطع و یا محدود کردن مصرف برخی نوشیدنی ها از جمله قهوه، چای، نوشابه های گازدار و سایر نوشیدنی های حاوی کافئین تاکید شده و آب به عنوان بهترین نوشیدنی معرفی شده است.( همچنین توصیه می شود در مواقعی که تهوع صبحگاهی وجود دارد از مایعات، بین وعده های غذایی استفاده شود و نه همراه غذا )

* افرادی که فعالیت بدنی شدید داشته، یا در معرض آب و هوای گرم قرار دارند، باید مایعات بیشتری مصرف کنند.

اگر کودک یا  نوجوان شما  از نوشیدنی های شیرین و نوشابه ها استفاده می کنند ، نکات زیر را در نظر بگیرید:

• هنگامی که کودک تشنه است، به او آب بدهید. آب ساده بهترین گزینه برای رفع تشنگی است.
•  به جای نوشیدنی های شیرین ، آب یا دوغ های کم نمک در وعده های غذایی مصرف کنید.
• نوشیدنی های شیرین را در طول زمان کاهش دهید. بهترین حالت آن است که مصرف اینگونه نوشابه ها کاملا قطع گردد.

                             مریم کمالی، کارشناس تغذیه شبکه بهداشت و درمان شهرستان فیروزآباد